Stoetboom

Vandaag beginnen in het noorden de scholen weer, de vakantie is voorbij. Een oud schoolgebruik deze dag op 't Groningse Hogeland is het uitdelen van stoetbomen. Heel merkwaardig is, dat het gebruik slechts in bepaalde dorpen bekend is en dat dit nooit is overgewaaid naar andere delen van het Hogeland. Spijk, Holwierde, Bierum en Leermens staan erom bekend, en ook Zoutkamp, 't Zandt, Roodeschool en Zeerijp.

Onze jongste twee kinderen hebben het geluk gehad op hun eerste lesdag in groep 3 een stoetboom te ontvangen. In groep 3 breekt namelijk een nieuwe fase aan: de kleuterperiode is echt voorbij en vanaf nu zit je aan een tafeltje te werken en moet er geleerd worden. 

Sinds enkele jaren is de stoetboom Levend Groninger Erfgoed:

Een stoetboom is een takje versierd met strikken, lintjes, broodjes ('stoetjes') en, in latere tijd, ook fruit en snoep. Van oudsher wil het verhaal dat de boom groeide op de zolder van de meester of van het schoolgebouw. Kinderen die voor het eerst de lagere school bezochten, kregen de lekkernij op hun eerste lesdag om het leed wat te verzachten. Iedere dag mocht er iets van de boom worden geplukt (het 'schoolgeven'), om de gang naar school te associëren met iets prettigs. In 1928 heette het in Uithuizermeeden, volgens een artikel in een onderwijsblad uit dat jaar:

'Niets prettiger, dan naar school te mogen gaan! Je krijgt nu elken dag wat mee van den stoetboom. De krentenbolletjes worden met den dag wat harder, maar eerst mag je eierkoeken en die kereltjes van brood opeten. En dan later de krentenstoepjes en dan nog weer later. De zakjes met zuurtjes en de sinaasappels en eindelijk de chocoladereepen. En dan planten we met z'n vieren den boom in mijn tuintje, misschien groeit er 't volgend jaar wéér zooveel lekkers aan ....'.

Van plaats tot plaats verschilde de uitvoering van de boom. Soms werden bolletjes deeg al aan de tak gebakken en in andere gevallen werden de broodjes er later in gehangen. Tegenwoordig worden de meeste stoetbomen niet meer door de meester of juf vervaardigd, maar door de ouders of leerlingen uit de hoogste groep. De laatsten zorgen vaak ook voor de uitreiking. Hoe lang de traditie al bestaat, is niet bekend. Waarschijnlijk ontstond ze pas in de (late) negentiende eeuw.

uit: De bakker en het schoolkind (bakkersboekje Zeelandia no7)

Voor mij is de laatste vakantiedag een drukke dag. Helaas is er op onze school geen budget om stoetkereltjes bij de bakker te bestellen en wordt dit door de ouders zelf gebakken. Een creatieve vader maakte een malletje voor de stoetpop. Dit malletje heb ik al een tijdje in huis om er eens per jaar de popjes mee te bakken. Natuurlijk keuren mijn kinderen ieder jaar 'n aantal poppetjes af, om ze vervolgens zelf met smaak te verorberen...! Mijn recept voor de stoetkereltjes gaat als volgt:

Stoetboompoppetjes

500 gram broodbloem, 30 gram zachte boter, 9 gram zout, 7 gr droge gist, 3 lepels witbroodverbeteraar, 300 - 320 gram lauw water, 1 geklutst ei,

een uitsteekvorm (ca 15 cm, een gingerbreadmannetje (Dille&Kamille) is bijv. geschikt)

Kneed in een keukenmachine of broodbakmachine (of met de hand) een deeg van bovenstaande ingrediënten. Begin met 290 gram water en voeg nog 20 - 40 gram toe wanneer het deeg een mooi elastisch deeg geworden is. Kneed tot een zacht, soepel deeg, vorm het deeg tot een bal en laat het afgedekt in een ingevette kom, ca. 1,5 uur rijzen, op een warme plek (liefst zo'n 26-28 °C) 

Wanneer het deeg in volume verdubbeld is, het op een met bloem bestoven werkblad voorzichtig uitrollen tot een lap van ca. 1,5 cm dikte. Laat de lap afgedekt zo'n 20 min. rusten. Steek nu met een vorm poppetjes uit het deeg. Breng deze mannetjes over op een bakplaat en laat ze afgedekt nog eens 30 min rijzen. Verwarm de oven tijdig voor op 210 °C. Aan het einde van de rijstijd moeten de mannetjes nog versierd worden: knip met de punt van een schaar mondjes in het gezichtjes. Prik met een satéprikker of breipen oogjes, en knoopjes in het buikje. Steek hiervoor diep in het deeg, anders verdwijnt dit tijdens het bakken. In de holletjes van de oogjes stevig een stukje rozijn duwen. (ik knip de rozijnen door, omdat ze anders enorm opzwellen in de oven en verbranden) Bestrijk tenslotte de popjes met geklutst ei en bak ze in ca. 15 minuten gaar en lichtbruin. Houd het einde van de baktijd goed in de gaten, ze mogen niet te donker worden.

Traditiegetrouw worden er op onze school enorme takken gesnoeid. Hierin komen allerlei lekkernijen: (krenten)bolletjes, stoetpopjes, mandarijnen, ja, zelfs chips en snoep! Aan het einde van de eerste schooldag delen de kinderen van groep 8 deze enorme takken uit aan de nieuwbakken derdeklassers. Door een prachtige bogenrij lopen de kinderen met hun stoetboom naar buiten, waar ze met applaus onthaald worden op het plein! 

Ps: Ieder jaar smullen we van de deegrestjes bij het ontbijt. Ik rol de afgestoken stukjes deeg door een mengsel van zachte boter, kaneel en suiker. Dit in een tulbandvorm gebakken (zo'n 40 minuten) levert een heerlijk suikerbrood: