Luilak

Twee jaar geleden bakte ik ze voor het eerst: 'luilakbollen'. Ik had voor mijn verjaardag het boek Zalig Gebakken gekregen. Een boek vol recepten rond de christelijke feestdagen en tradities. Veel recepten en gebruiken hebben een diepere betekenis en dat vind ik mooi. Wat me verbaasde is dat er niets te vinden was over Hemelvaart en Pinksteren. Het blijkt er wel te zijn rond Pinksteren, maar deze traditie stamt meer uit de Germaanse tijd. Na de donkere winter en de prille lente is het nu tijd om het mooie seizoen in te luiden en de somberheid met veel lawaai te verjagen.

Eerlijk gezegd had ik nog nooit van Luilak gehoord. Maar voor wie z'n wortels in de Zaanstreek heeft liggen, is het vast geen onbekende traditie. Ook rond Amsterdam en Rotterdam was dit een gebruik en het schijnt ook in Friesland een traditie geweest te zijn. De meest bekende versie van de Luilak-viering begint op zaterdagochtend voor Pinksteren. In de vroege ochtend trekt vooral jeugd de straat op om met veel kabaal de 'langslapers' te wekken. Bijvoorbeeld met blikken, potten en pannen. Of door de flink aan de deuren te bellen. Soms was de luilak degene die met Hemelvaart 'te laat' was voor het dauwtrappen. In andere streken degene die zich na de nacht van de luilakmarkt (vrijdags) verslapen had. Of degene in het gezin die als laatste uit bed kwam. In elk geval moet de langslaper nu maar eens opstaan:

"Luilak, beddezak

Staat om negen uren op

Negen uren, hallef tien,

heb je die Luilak al gezien?"

(bron: wikipedia)

Het was de beurt van de langslaper, de luilak om te trakteren op de bollen. Ik gebruikte het recept van bakkersinbedrijf en maakte er mini-bolletjes van, verdeeld over 2 bakvormen.

Luilakbollen

Begin met voorbereiden van de vulling: 100 gr krenten en 300 gr rozijnen laten wellen in warm water, laten uitlekken, op een schone theedoek droog deppen.

Maak een deeg van 165 gr roggebloem, 335 gr sterke bloem*, 12 gr droge gist, ca 330 gr melk, 10 gr zout, 20 gr suiker, 50 gram boter en 1 theel. kaneel. Wanneer het een mooi elastisch deeg geworden is, de vulling toevoegen, deze er goed door kneden. Vorm een mooie bal van het deeg, laat afgedekt in een ingevette kom, ca 1,5 uur rijzen, op een warme plek (liefst zo'n 26-28 °C)

      

Wanneer het deeg in volume verdubbeld is, het deeg op een met bloem bestoven werkblad voorzichtig uitrollen tot een rechte lap. Rol deze lap op, steek er ca 24 stukjes van (50-60 gr per stuk) Laat de deegstukjes afgedekt zo'n 20 min. rusten. Vet de bakvormen in, bestuif met bloem of wat grover griesmeel. Vorm nu bolletjes van de deegstukjes, probeer ze zo te vormen dat ze een mooi 'strak huidje' hebben. Verdeel de bolletjes gelijkmatig over de vorm. Laat afgedekt nog eens 45 - 60 min rijzen, tot ze bijna in volume verdubbeld zijn. Verwarm de oven tijdig voor op 200 °C. Bak de bollen in ca 20 - 25 min. goudbruin. Bestrijk de bovenkant met boter en laat ze op een rooster afkoelen. Wie een zacht korstje wil, bewaart de bollen in een plastic zak of afgesloten trommel. Volgens de traditie worden ze echter warm gegeten, met suiker of stroop en boter!

              

        

  * Om brood te bakken gebruik je bloem van harde tarwe. Dit heeft een goede kwaliteit eiwit en een eiwitpercentage van 12% of meer. (11-12%= laag en 13% en meer= hoog) Omdat de vulling een stevige glutenstructuur nodig heeft en rogge weinig gluten bevat, gebruik je het beste Amerikaanse patentbloem (of een andere bloem van harde tarwe).