Zuinig met thee

Bij het bladeren in kookschriftjes uit de 20e eeuw kun je er niet omheen: het motto van zuinig omspringen met voedsel. Inclusief de bijbehorende recepten voor goedkope menu's. Na de eeuwwisseling werd zuinigheid toch wel gezien als een van de grootste deugden van een huisvrouw. Kookboeken uit deze periode hebben titels als: Eenvoudige berekende recepten (M. Wittop Koning, 1901), De practische huisvrouw (E.M. Bakker-Enk, 1912) en Lekker koken voor weinig geld (M. Bekker, 1934). Voedzaam, eenvoudig en goedkoop... smaak was van ondergeschikter belang geworden.

Allerlei ontwikkelingen zorgden ervoor dat men aan het einde van de 19e eeuw steeds meer overtuigd raakte van het nut van gedegen huishoudelijk onderwijs. Kennis over voeding moest de gezondheid van de volksklasse verbeteren. Wanneer moeder als belangrijkste spil, op een goede manier zorg droeg voor haar gezin, konden veel sociaal-maatschappelijke problemen opgelost worden. 

De vaak nog jonge meisjes en aanstaande bruidjes volgden, afhankelijk van stand of klasse, kook- en huishoudlessen.

De lesstof en recepten werden gedicteerd, zodat de leerlingen de basisvaardigheden uit hun schriftje konden gebruiken in hun eigen huishouding. Veel van deze boekjes zijn bewaard gebleven, aangevuld met 'eigen' recepten. Het schriftje van Geertruida (Truus) Seijen- Hazebroek staat vol met tips voor huisvrouwen om 'vooral variatie aan te brengen in het dagelijksch menu'. Truus trouwde op 27 september 1919 met Cor Seijen ten Hoorn. Cor werkte in den Haag als koetsier, net als veel van zijn familieleden. Waarschijnlijk heeft Truus veel aardigheid gehad aan het koken en bakken, 't kookboekje wat zij naliet is helemaal volgeschreven en geplakt met recepten, variërend van Appeltaart tot Veau 'Marengo' (gestoofde kalfsborst).

Tijdens de 1e Wereldoorlog (1914-1918) kreeg Nederland te maken met schaarste van importartikelen, doordat de aanvoer via de scheepvaart bijna stil kwam te liggen. Ik schreef er hier al eens over. Levensmiddelen als koffie, thee, tarwe, maar ook brandstoffen kwamen op de bon. In een courant uit 1917 valt te lezen dat er een 'theetekort' dreigde, wanneer de aanvoer uit Indië de Hollandse havens niet tijdig zouden kunnen bereiken:

bron: Apeldoornsche Courant december 1917

Thee en koffie komen op rantsoen, dat merken ook Cor en Truus Seijen. Een los knipseltje uit Truus' schriftje geeft wat tips om zuinig om te springen met het theerantsoen. Deze tips zijn van een lezeres van een culinaire rubriek uit 'n krant of tijdschrift en beschrijven verschillende manieren voor:

Thee zetten

In verband met het kleine rantsoen thee moet men al het mogelijke "uitkienen" om zoo zuinig mogelijk thee te zetten. En nu wil ik den leden twee manieren aan de hand doen, die ik zelf geprobeerd heb. Beide theezetsels zijn verre te verkiezen boven de beste surrogaten.

Eerste manier: Nadat men thee gezet heeft op de gewone manier, zonder deze nog eens bij te schenken, droogt men de bladeren op een tegel, door deze enige oogenblikken op de spaarbrander te zetten. Daarna strooit men ze op een wit paper uit en laat ze kalm drogen, waarna men ze in een blikje of oud jampotje doet. Twee van deze schepjes en een "Griezeltje" versche thee geeft een smakelijke ontbijtthee.

Tweede manier: Een theelepeltje versche thee, waarop men een klein mespuntje zuiveringszout doet. Opschenken met kokend water, zeven minuten laten trekken en overschenken in een andere trekpot. Probeert U het eens; U zult er verwonderd over zijn, dat men van zoo weinig een flinke pot thee kan zetten.

Een derde manier, die ik echter zelf niet geprobeerd heb, is de thee in een molentje fijn te malen, doch ik vermoed, dat deze dan stofferig wordt en bezinksel zal veroorzaken.

F.A.H. Stam